Post honetan, modu errazean azaldu nahi dizugu zer den “iberiar salbuespena” eta nola dagoen lotuta kontzeptu berri horrekin, beharbada zure fakturan gasaren topea, gasa doitzeko mekanismoa edo antzeko izenarekin agertu dena.
Zer da iberiar salbuespena?
Estatuak elektrizitate-merkatuan esku hartzeko duen mekanismo bat da, elektrizitatea sortzeko behar den gasaren prezioari muga bat ezartzen diona (kontuz, hau garrantzitsua da, ez dio mugarik jartzen gas guztiari, energia elektrikoa sortzeko erabiltzen denari soilik), eta, horrela, elektrizitate-merkatuaren prezioen hazkundea mugatzen du, baina ez du hazkunde hori eragozten.
Elektrizitatearen merkatua hobeto ulertzeko: zer da merkatu marjinalista eta zer ondorio ditu?
Iberiar salbuespen deritzona ulertzeko, elektrizitate merkatuak, gutxi gorabehera, nola funtzionatzen duen ulertu behar da. Etxean jasotzen dugun elektrizitatea ekoizpen-iturri askotatik sortzen da (eguzkia, eolikoa, nuklearra, hidroelektrikoa, kogeneraziokoa, gasaren eratorritakoa…), baina elektrizitatea modu batean edo bestean ekoizteak ez du kostu bera.
Energiaren prezioak “pool elektrikoa” deritzon Europar Batasunak ezarritako mekanismo baten bidez finkatzen dira eta honela funtzionatzen du: datu estatistikoetan oinarrituta, ordu bakoitzean zenbat elektrizitate beharko den zehazten da, eta ekoizleei eskatzen zaie esan dezatela zenbat elektrizitate eskaini dezaketen eta zein preziotan. Lehenik eta behin, merkeena sartzen da beti, hau da, berriztagarria dena, baina hori ez denez nahikoa izaten, beste energia-iturri batzuk gehitzen zaizkio beste prezio batzuekin, espero den eskaria bete arte. Horrela, poolean sartzen den azken energia garestiena da. Mekanismoaren arazoa da elektrizitate garestienak, hau da, gaur egun produzitzeko gasa behar duenak, gainerako guztien prezioa markatzen duela.
Adibidez: eguzkitik sortutako elektrizitatea 6 €/ megawatt orduko eskaini bada, baina gasarekin sortutakoa 50 €/ megawatt orduko sisteman sartu bada, elektrizitate guztia 50 €/ megawatt orduko saldu eta, beraz, kontsumitzaileek horixe ordainduko dute. Orain ulertuko duzu zergatik den garrantzitsua elektrizitatea sortzeko erabiltzen den gasaren prezioari muga bat jartzea; izan ere, horrela, elektrizitatea sortzen duten gainerako iturri guztien prezioa mugatzen da eta prezioen hazkundea mugatzen da, nahiz eta ez lortu hura gelditzea.
Orduan, zergatik agertu da kontzeptu berri hori nire fakturan?
Espainiako eta Portugaleko gobernuek salbuespen iberikoa delakoa onartu zuten maiatzean, elektrizitatearen edo poolaren handizkako merkatuan indexatutako tarifak zituzten kontsumitzaileen fakturak arintzeko, krisiak eta energiaren prezioen igoerak gehien eragin baitzituzten.
Neurri horrek, hala ere, konpentsazio-kostu bat dauka elektrizitatea gasarekin sortzen duten instalazioei finkatutako mugaren eta benetako kostuaren arteko aldea ordaintzeko, baldin eta kostu horrek muga gainditzen badu. Beste era batera esanda: enpresa bati bere produktua saltzeko prezioa mugatzen badiozu, diru gutxiago irabaziko du edo galdu ere egingo du, eta gobernuak ezarritako mekanismoak enpresa horientzako konpentsazio bat jasotzen du. Horregatik, kontzeptu berri hori zure fakturan: "Gasa doitzeko mekanismoa".
Egia esan, elektrizitate-konpainiek kontzeptu horri dagokion zenbatekoa kobratu behar dizute hornidurari lotutako beste kostu batzuen barruan. Ez dute gasa doitzeko mekanismoaren kontzeptua zehaztu beharrik, baina askok fakturan azaltzea erabaki dute. Konpainia elektrikoek ere ez dute zehazten noiz kobratu behar den, baizik eta mekanismo hori abian jartzeko onartutako legeak ezartzen du nola egin kalkulua.
Kontzeptu hori fakturetan sartuko da iberiar salbuespenetik datorren salbuespena indarrean dagoen bitartean, eta inola ere ez da izango 2023ko maiatzaren 31tik aurrera.
Baina kontzeptu berri horrekin (gasa doitzeko mekanismoa) gehiago ordaintzen dut nire fakturan.
Bai eta ez. Gehiago ordaintzen duzu, beste arrazoi batzuengatik, elektrizitatearen prezioak gora egin dezakeelako (eskari handiegia, eguzki-ekoizpen edo ekoizpen eolikorik eza), baina mekanismo hori egongo ez balitz ordainduko zenukeena baino gutxiago ordaintzen duzu.
Elektrizitatea ekoizteko gasaren prezioa 40 € ingurukoa dela kalkulatu da; hau da, gasak prezio marjinala finkatzen duenean, bestelako energia-iturriak ez dira 40 € baino garestiago izango. Prezio mugatu hori konpentsatzeko, zure fakturan gasa doitzeko mekanismoaren kontzeptua agertzen da, eta, adibidez, 20 € ordaindu behar dituzu. Baina, noraino iritsiko litzateke zure faktura gasaren prezioa 40 eurora mugatu izan ez balitz eta pool elektrikoan sartu izan balitz, adibidez, 180 eurotara? Kalkulurako 40 euroak kontuan hartu ordez, hori 180 eurorekin egingo balitz, ordaintzen duzun elektrizitatearen prezioa askoz ere handiagoa izango litzateke.
Eta, zer egin dezaket?
Azkenaldian, denok errepikatzen dugun “mantra” da, baina lehenik eta behin aurreztu eta zure kontsumo-moduak aldatu behar dituzu. Energia gutxiago kontsumitzen baduzu, gutxiago ordainduko duzu. Gainera, haraneko orduak aprobetxa ditzakezu energia kontsumitzeko. Eta, batez ere, eta oso garrantzitsua, zure faktura ulertu behar duzu; zaila iruditzen bazaizu, galdetu. Doitu zure kontratua zure beharretara, eta konpainiaz aldatu behar baduzu, konparatu prezioak, CNMCko konparatzailearekin.
Iberiar salbuespena arautzen duen dekretua (erderaz)
Horri buruzko artikulu interesgarria (erderaz)
- Sistema horren helburuetako bat energia berriztagarriak sustatzea eta energia berriztagarriak ekoizteko instalazioetan inbertsioa sustatzea da, sistemak aukera ematen baitu energia berriztagarrien irabazi-marjina maiatza izateko.